ସନ୍ୟାସୀର ସ୍ବର
ସୁନୀଲ କୁମାର ପୃଷ୍ଟି

ଆଦ୍ୟ ଶୀତର ପହଲି ପରଶ ପାଇଥାଏ ରାୟଗଡ଼ା ସହର୤ ୧୯୮୨ ମସିହା- ଅକ୍ଟୋବର ମାସ୤ ଆମେ ସବୁ ମସଗୁଲ୍ ଥାଉ ପୂଜା-ପତ୍ରିକା ମାନଙ୍କରେ୤ ମୁଁ ଓ ମୋର ସାହିତ୍ୟିକ ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଚର୍ଚ୍ଚା ହେଉଥାଏ ସେ ବର୍ଷ ପୂଜାସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରକାଶିତ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ଗଳ୍ପ୤ ଆମେ ଚର୍ଚ୍ଚା କରୁ ଓ ବିଭୋର ହେଉ ଗଳ୍ପର ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ଧାଡିରେ୤ ଆମ ଭିତରେ ସ୍ବପ୍ନପ୍ରାୟ ଏକ ଆକାଂକ୍ଷା ଚହଲେ, ଥରେ ଭେଟ ହୁଅନ୍ତା କି ‘ସାରୁ ଗଛ ମୂଳେ..’(ସେ ବର୍ଷ ‘ଆସନ୍ତାକାଲି’ରେ ପ୍ରକାଶିତ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ଗଳ୍ପ)ର ଗାଳ୍ପିକଙ୍କ ସହ୤ ଏପରି ଏକ ସ୍ବପ୍ନ ସତ ହେଲା ଯେତେବେଳେ ମନୋଜ ଦାସ ରାୟଗଡା ଆସିଲେ, ସେ ବର୍ଷ ନଭେମ୍ବର ମାସରେ୤

ସେ’ ରହୁଥାନ୍ତି ରାୟଗଡାସ୍ଥିତ ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ସ୍କୁଲ ପରିସରରେ୤ ପୂର୍ବ ସଂଧ୍ୟାରେ ତାଙ୍କ ଯାଦୁକାରୀ ଭାଷଣରେ ତନ୍ଦ୍ରା ତୁଟି ନଥିଲା ମନରୁ ଓ ଆମେ (ମୁଁ ଓ ମୋର ବନ୍ଧୁ ସତ୍ୟବାଦୀ, ଘନଶ୍ୟାମ ଓ କେଦାର) ତାଙ୍କୁ ଭେଟିବାକୁ ଗଲୁ ସକାଳର ଶୀତ ଓ କଅଁଳ କିରଣରେ୤ ସମୟ ପ୍ରାୟ ଆଠଟା ବେଳକୁ ସେ ଆମକୁ ଦେଇଥିବା କଥା ଅନୁସାରେ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାନ୍ତି୤ ଏକମାତ୍ର ପ୍ରିୟ ଗାଳ୍ପିକଙ୍କୁ ପାଖରେ ପାଇବାର ସେ ଦିନର ମହାର୍ଘ ଆନନ୍ଦ ଆଜିଯାଏ ତୁଟିନାହିଁ ମନରୁ ! ସେଦିନ କେତେ କଥା ହେଇଛୁ; ସବୁ ମନେ ଅଛି୤ ଏକ ଦୀର୍ଘ ସାକ୍ଷାତକାର – ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପ ଲିଖନଠାରୁ – ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ଆଶ୍ରମକୁ ଚାଲିଯିବାର ଅନୁଭୂତି ଯାଏଁ୤ ( ଏକ କ୍ୟାସେଟ୍‌ରେ ଗଚ୍ଛିତ ତାଙ୍କ ସହ ସେହି ବିରଳ ସାକ୍ଷାତର ଅଂଶ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ‘ନବଲିପି’ ସଂପାଦନା କାଳରେ ‘ପ୍ରେମଦେଇ ସବୁ ଗପ ଲେଖିଛି’ ଶୀର୍ଷକରେ ପ୍ରକାଶିତ ହେଲା୤)

ସେଦିନର ସେଇ ପ୍ରଥମ ଦେଖା, ପ୍ରଥମ ସାକ୍ଷାତ, କଥାବାର୍ତ୍ତା, ତାଙ୍କର ଓଜସ୍ବିନୀ ବକ୍ତବ୍ୟର ପ୍ରଭାବ ବହୁ ବର୍ଷଯାଏଁ ମନରେ ରହିଲା୤ ସେ ବର୍ଷ ମୁଁ ଥାଏ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଶ୍ରେଣୀର ଶେଷବର୍ଷର ଛାତ୍ର, ଅଥଚ ତାଙ୍କୁ ପଚାରିଥିଲି – ‘ପାଠ ଛାଡି ପଣ୍ଡିଚେରୀ ଚାଲିଯିବାକୁ ଚାହେଁ- ହେବକି?’ ସେ ହସିଲେ ଓ କହିଲେ – ‘ଏବେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ୤’

ଏତିକିରେ ସରିଗଲା ସେଦିନର ପ୍ରଥମ ସାକ୍ଷାତ୤ ତାପରେ ମୁଁ ରହିଗଲି ସାହିତ୍ୟ, ସଂସାର, ସାଙ୍ଗ ସାଥିର ଗହଳି ଭିତରେ୤ କିନ୍ତୁ ମନରେ ଥାନ୍ତି ମନୋଜ ଦାସ, ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପ ପାଇଁ୤ ପଢେ, ପତ୍ର ଲେଖେ ଓ ପତ୍ରିକା (ନବଲିପି) ସଂପାଦନ ସମୟରେ ଯୋଗାଯୋଗ କରେ୤

ସେପରି ଏକ ଯୋଗାଯୋଗ କେବଳ ପାଠକ-ଲେଖକର ସ୍ବାଭାବିକ ସଂପର୍କର କଥା୤

କିନ୍ତୁ ଆଜି ଏକଥା କାଗଜ ଉପରେ ଲେଖିଦେଲା ବେଳେ ଭାବୁଛି, ମୁଁ ସେହି ଭାଗ୍ୟବାନ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ-ଯେ କି ମନୋଜ ଦା’ଙ୍କର କରୁଣା ଓ ସାନ୍ନିଧ୍ୟର ଅବିସ୍ମରଣୀୟ ଅଂଶ୤ ଏହାକୁ ମୋର ବନ୍ଧୁମାନେ କହନ୍ତି : ‘ଏହା ତୁମର ପ୍ରାରବ୍ଧ୤’

(୨)

ଅଧ୍ୟାପକ ଚାକିରୀ ଛାଡି ଦେଇଥାଏ୤ ୧୯୯୬ର ଖରାଦିନ୤ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଗରମ ହେଉଥାଏ୤ ଧଳାପଥର ପଲ୍ଲୀ ଗ୍ରାମରେ ରହୁଥିବା ପତ୍ନୀଙ୍କ ଘର ବାହାରେ ଖଟ ପକାଇ ଶୋଇଥାଏ୤ ଜୁନ୍ ମାସର ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଭୋର୍୤ ଏକ ଅଲୌକିକ ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖି ନିଦ ଭାଙ୍ଗିଗଲା୤ ଉଠି ବସିଲି ଓ ମନେହେଲା, ‘‘ମୋର ସବୁ ଯାତନାର ଅନ୍ତ ହେବାକୁ ଯାଉଛି୤’’ କାହାକୁ କିଛି ନକହି ନୀରବ ରହିଲି୤

କିଛି ଦିନ ବିତିଗଲା୤ ହାତରେ ଚାକିରୀ ନଥିବାରୁ ମନ ଏତେ ଭଲ ନଥାଏ୤ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଫେଲୋସିପ୍ (କବିତା ପାଇଁ) କାମ କରୁଥାଏ୤ ସେ ସମୟରେ ମାନ୍ଦ୍ରାଜରୁ ପ୍ରକାଶିତ ‘ସଚିତ୍ର ବିଜୟା’ରେ ଲେଖାଲେଖି କରି କିଛି ପଇସା ପାଉଥାଏ୤ କ’ଣ ପାଇଁ ମନ ଦୁଃଖ ରହୁଥାଏ୤ ପୁଣି ସେ ମାସର ଏକ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଭୋର୍୤ ପୁଣି ଥରେ ଏକ ଅଦ୍ଭୂତ ଅନିନ୍ଦ୍ୟ ସ୍ବପ୍ନ ଦେଖିଲି୤ ନିଦ ଭାଙ୍ଗିଗଲା୤ ମନେ ହେଲା: ମୋର ଯାତନାର ଅନ୍ତ ହେଲା୤ କାହାକୁ କିଛି କହିନାହିଁ୤ କିଛି ଦିନଧରି ସେଇ ଦୁଇ ସୁନ୍ଦର ସ୍ବପ୍ନରେ ସମୟ କଟିଯାଉଥାଏ୤ ହଠାତ୍ ମାନ୍ଦ୍ରାଜରୁ ଅଭୟ ବାବୁ ଟେଲିଗ୍ରାମ କରି ମତେ ଡକାଇଲେ – ‘ସଚିତ୍ର ବିଜୟା’ରେ ଯୋଗଦେବା ପାଇଁ୤ କିଛି ଦିନପରେ ଅଭୟ ସିଂହଙ୍କ ସହ ମାନ୍ଦ୍ରାଜରେ ପହଞ୍ଚିଲି୤ ‘ସଚିତ୍ର ବିଜୟା’ର ପ୍ରକାଶକ ମହାଶୟ ଶ୍ରୀ ବିଶ୍ବନାଥ ରେଡ୍ଡୀଙ୍କ କୋଠରୀରେ ବସି କଥା ହେଉଚୁ, ହଠାତ୍ ଫୋନ୍ ପାଖକୁ ଉଠିଗଲେ ବିଶ୍ବମ୍‌ଜୀ୤ ଫୋନ୍ ଲଗେଇ ପଣ୍ଡିଚେରୀ କଥା ହେଲେ, ମନୋଜ ଦା’ଙ୍କ ସହ୤ ତାପରେ ମୋତେ ଡାକି ଫୋନର ରିସିଭରଟି ବଢେଇଦେଲେ ସେ୤ ଏପଟେ ମୁଁ- ସେପଟେ ମୋର ସ୍ମୃତି ତଳେ ଥିବା ମହାନ୍ କଥାକାର ମନୋଜ ଦାସ୤ ମୁଁ ପ୍ରଣାମ କରନ୍ତେ, ଏକ ଅନିନ୍ଦ୍ୟ ଆନନ୍ଦର ସନ୍ୟାସୀ-ସ୍ବର ଭାଷି ଆସିଲା – “Welcome to Pondicherry”.

ଏତିକି ମୋର ମନେ ଅଛି ସେଦିନର ଟେଲିଫୋନରେ ମନୋଜ ଦା’ଙ୍କ କଥା୤ କିନ୍ତୁ ଏବେ ବି ଭାବେ-କାହାର ସେ ସ୍ବର? ଏତେ ନିର୍ଭରଯୋଗ୍ୟ, ଯୋଗୀ ଜୀବନର ଏକ ଝଲକ ଯେପରି ଉଦ୍‌ଭାସିତ ମୋ ଆଗରେ୤ ଦୃଶ୍ୟ ଦିଶେ ଏହିପରି : ଅବିଶ୍ରାନ୍ତ ପର୍ବତମାଳା୤ ଆକାଶରେ ମେଘର ପାଚେରୀ ୤ ତାକୁ ଭେଦକରି ଏକ ପ୍ରେମମୟ ଡାକରା ଭାସିଆସି ଭେଦ କଲା ଭୂମି୤ ପର୍ବତମାଳା ପାଲଟିଗଲା ନୀଳବର୍ଣ୍ଣ୤ ଜୀବନର ସବୁ ଯାତନାର ଶେଷ ହେଲା୤ ସେଇ ଅନିର୍ବଚନୀୟ ଅନୁଭବ-ମନୋଜ ଦା’୤

(୩)

ଦିନଟିଏ ପରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀ ଗଲି୤ ଦିବ୍ୟଭୂମି୤ ମୋର ଅନେକ ସ୍ତୁପୀକୃତ ଆକାଂକ୍ଷାର ଅନ୍ତ ହେଲା୤ ଏଇଠି ପହଞ୍ଚିବାର ଅଭୀପ୍‌ସା ଓ ଅନେକ ଦିନର ସ୍ବପ୍ନ ସତ୍ୟ ହେଲା୤ ମନୋଜ ଦା’ଙ୍କ ସହ ଏକ ରାତ୍ରୀଭୋଜନରେ ମିଳିତ ହେବା ଓ ଅପା (ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଦେବୀ)ଙ୍କ ସହ ପରିଚୟ ୤ ପଣ୍ଡିଚେରୀ ଆଶ୍ରମରେ ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କ ସମାଧି ଦର୍ଶନ ଓ ସମୁଦ୍ରର ସାନ୍ନିଧ୍ୟ ବେଳେ ମନେହେଲା, ‘ଦିବ୍ୟ ଜନନୀ ଶ୍ରୀମା’ଙ୍କ କରୁଣା ପାଖେ ପାଖେ ରହିଛି୤ ମନୋଜ ଦା’ଙ୍କ ସହ ‘ସଚିତ୍ର ବିଜୟା’ ସଂପର୍କରେ, ସଂପାଦନା ଶୈଳୀ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା ହେଲାରୁ କଥା ଉଠିଲା ‘ଦିଗନ୍ତ’ ବିଷୟରେ୤ ‘ଦିଗନ୍ତ’ ସଂପାଦନା କରି ଶ୍ରୀ ମନୋଜ ଦାସ ପତ୍ରିକା ପରମ୍ପରାରେ ଏକ ସମୃଦ୍ଧ ମାର୍ଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ଏକଦା୤

ଯେତେବେଳେ ପଣ୍ଡିଚେରୀରୁ ଫୋନରେ ଭାସି ଆସେ ତାଙ୍କ କଣ୍ଠସ୍ବର, ମୋତେ ଲାଗେ ମୋର ସମସ୍ତ ସଂଦିଗ୍ଧ ଅବସ୍ଥା କଟିଯାଇଛି୤ ତାଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ମାନ୍ଦ୍ରାଜର ଜନଗହଳି ରାସ୍ତାରେ ଚାଲି ଚାଲି କେବେ ସାଙ୍ଗରେ ଭ୍ରମଣରେ ଗଲାବେଳେ ସଂପାଦନାରେ କେତେ ସଳଖ ଓ ସଚ୍ଚୋଟ ହେବାକୁ ପଡେ, ସେ କଥା ସେ କହନ୍ତି ୤

ତାଙ୍କ ସହ ବୁଲିଲା ବେଳେ ତାଙ୍କର ବିପୁଳ ଜୀବନର ଅଭିଜ୍ଞତାରୁ ଅନେକ କଥା ଶୁଣିବାକୁ ମିଳେ୤ ଏତେ ସୁନ୍ଦର ସୁନ୍ଦର ସେ ଅଭିଜ୍ଞତା୤ କଥାରେ ଥାଏ ହସର ଉପାଦାନ, ଜୀବନର ଗୂଢ ରହସ୍ୟ ଓ ସର୍ବୋପରି ଏକ କାହାଣୀ୤ ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନ ପରିଭ୍ରମଣ କାଳରେ ମନୋଜ ଦା’ ତାଙ୍କ ସ୍ମୃତିରୁ, ଗ୍ରୀଷ୍ମ ପୋଖରୀରେ ଗାଧୁଆ ଠାରୁ – ରାଜସ୍ଥାନର ହଳଦିଘାଟ ପଡିଆ ଦର୍ଶନରେ କାର ଡ୍ରାଇଭରର ଭୂମିକା କଥା କହନ୍ତି୤ ସବୁ କାହାଣୀ ଓ କଥା ଭିତରେ କଟିଯାଏ ଦୀର୍ଘ ପଥ୤

ତାଙ୍କୁ ପଣ୍ଡିଚେରୀରେ ଭେଟିବାରେ ଥାଏ ଅନ୍ୟ ଏକ ସ୍ବାଦ୤ ସାଇକେଲ୍ ନେଇ ପାଠ ପଢାଇବାକୁ ଯାଉଥିବେ, କେତେବେଳେ ‘ସମାଧି ଦର୍ଶନ’ ଓ ପ୍ରାର୍ଥନା ସାରି ଚାଲି ଚାଲି ଫେରି ଆସୁଥିବେ୤ ସଦା ହସ ହସ ଓ ସ୍ଫୁର୍ତ୍ତିରେ ସତେଜ୤ ଯୋଗୀ ଜୀବନ ତାଙ୍କର ! ଯୋଗୀ ମଣିଷ ମାନେ ଏହିପରି୤

ଯେତେବେଳେ ବି କୌଣସି ସମସ୍ୟା ଆସିଛି, ସେ ଅତି ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ତାର ସମାଧାନ କରିଛନ୍ତି୤ କୌଣସି ପରିସ୍ଥିତିରେ ବିଚଳିତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ୤ ପ୍ରତିଟି କଥାରେ ଥାଏ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସାହାସ୤

ବ୍ୟବହାରରେ ଏତେ ବିନମ୍ର ମଣିଷ ଆଜିଯାଏ ଭେଟିନାହିଁ୤ ଅସୁମାରୀ ଜ୍ଞାନର ଭଣ୍ଡାର, ଅଥଚ ଆଚରଣରେ ନିତାନ୍ତ ନମ୍ର୤ ଜୀବନରେ ଏପରି ଜଣେ ମଣିଷର ସାନ୍ନିଧ୍ୟ ଭାଗ୍ୟରେ ଥିଲେ ମିଳେ! ମନୋଜ ଦା’ ମୋ ମନଗହନରେ ଚିର ବିଦ୍ୟମାନ ଅନେକ ନକ୍ଷତ୍ରର ଆଲୋକ୤

ତାଙ୍କୁ କେବଳ ପ୍ରଣିପାତ କରେ୤

-ସଂପାଦକ : ‘ସଚିତ୍ର ବିଜୟା’

ମିଡିଆ ଅନୁପମ

ଡି-୪୬, ଜୟଦେବ ବିହାର,

ଭୁବନେଶ୍ବର – ୧୨

ସୌଜନ୍ୟ: “ ମନୋଜାୟନ”