ପ୍ରଣାମ : ମନୋଜ ଦାସଙ୍କୁ

ଦେବବ୍ରତ ମଦନରାୟ

ମନୋଜ ଦାସ ହିଁ ମନୋଜ ଦାସ୤ ଗୋଟେ ବିରାଟ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ବର ଅଧିକାରୀ୤ ବିଶିଷ୍ଟ ସାମ୍ବାଦିକ ଏମ୍.ଭି.କାମଥ୍ ଥରେ ‘ଦି ୱିକ୍’ ପତ୍ରିକାରେ ଲେଖିଥିଲେ – ‘‘ମନୋଜ ଦାସ ବୋଇଲେ କ’ଣ? ଜଣେ ସମୀକ୍ଷକ? ଜଣେ ମନୋବିଜ୍ଞାନୀ? ଅନ୍ୟର ହୃଦୟ ଚୋରାଇ ପଢ଼ିନେଇ ପାରୁଥିବା ଜଣେ କୁଶଳୀ? ନା, ଜଣେ ଗଳ୍ପ ଲେଖକ? ଏକ ଆରକୁ ବଳି ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପ ସବୁ ପଢିଲେ ଅନୁଭବ କରେ ଯେ ସେ ଏ ସବୁର ସମାହାର…୤’’

ଏକଥା ସ୍ବୀକାର୍ଯ୍ୟ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଅପ୍ରତିଦ୍ବନ୍ଦୀ ଗଳ୍ପ ଲେଖକ ଭାବରେ ମନୋଜ ଦାସ ବେଶ୍ ସୁପରିଚିତ୤ ସେ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀରେ ଯେପରି ଏକକ, ପରିବେଷଣରେ ସେହିଭଳି ମୌଳିକ୤ ତାଙ୍କ ଗଳ୍ପରେ ସମନ୍ବୟ ଘଟିଥାଏ ଭାବ ଓ ଶବ୍ଦର୤ ଭାବ ଓ ଶବ୍ଦରେ ସମ୍ମୋହିତ ହୋଇ ପାଠକଟି ଯେତେବେଳେ ଗଳ୍ପ ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଥାଏ ସେତେବେଳେ ମନୋଜ ଦାସ ତାଙ୍କୁ ନେଇଯାଆନ୍ତି ଆଉ ଗୋଟେ ନିଆରା ପୃଥିବୀକୁ, ନିମିଷକରେ୤ ସେହି ନିଆରା ପୃଥିବୀକୁ ସେ ନିଜେ ତୋଳି ଧରିଥାଆନ୍ତି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାର କୋମଳ ସ୍ପର୍ଶରେ୤ ସେଠି ପହଞ୍ଚିଲା ପରେ ପାଠକଟି ଆଉ ଫେରି ଆସିବାକୁ ଚାହେଁନାହିଁ ନିଜସ୍ବ ପୃଥିବୀକୁ୤

ଏମିତି କେତେଜଣ ଗାଳ୍ପିକଙ୍କ ଭାଗ୍ୟରେ ଥାଏ !

ମୁଁ ସେହିପରି ଜଣେ ପାଠକ୤ ସବୁବେଳେ ଚାହେଁ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ପୃଥିବୀ୤ ବିଶ୍ବାସ ରଖେ ମଣିଷର ଜୀବନ ଧାରଣ ପାଇଁ ବସ୍ତୁବାଦୀ ହେବା ମୋଟେ ଆବଶ୍ୟକ ନୁହେଁ ବରଂ ଆଧ୍ୟାତ୍ମବାଦୀ ହୋଇ ନିଜକୁ ନିଜେ ଆବିଷ୍କାର କରିବା ଉଚିତ୤

ଏହି ଆଧ୍ୟାତ୍ମବାଦ ତଥା ରହସ୍ୟବାଦର କଥା କହୁଥିବା ଗାଳ୍ପିକଙ୍କ ସହ ଆକସ୍ମିକ ଭେଟ ହୋଇଥିଲା ଗୋଟେ ବହି ଦୋକାନରେ୤ ଆଗରୁ ଚିଠି ପତ୍ରରେ ଯୋଗାଯୋଗ ଥିବାରୁ, ମୋ ପରିଚୟ ସାକ୍ଷାତ ଜାଣିବା ପରେ ସେ କହିଥିଲେ – ‘‘ମୋର ସୌଭାଗ୍ୟ ଆପଣଙ୍କ ସହ ଦେଖା ହେଲା୤’’

ହାତ ଲମ୍ବି ଆସିଥିଲା ଶ୍ରଦ୍ଧା, ସଦିଚ୍ଛାର୤ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କର୤

ସେହି ଦିନ ଠାରୁ ଆଜିଯାଏ ସେ ମୋତେ ଭୁଲିପାରି ନାହାନ୍ତି୤ ବରଂ ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ମନେ ପକେଇବା ପୂର୍ବରୁ ସେ ମୋତେ ମନେ ପକାଇଛନ୍ତି ଚିଠିରେ, ଫୋନରେ୤ ଅତି ଆତ୍ମୀୟ ମଣିଷ ଭାବରେ୤

ଏହାଠାରୁ ଉଦାର ଭାବ ଆଉ କାହା ପାଖରେ ମିଳିପାରେ !

ସେ କହନ୍ତି – ‘‘ମଣିଷକୁ ଭଲ ପାଇବାର ମୋର ଯେଉଁ ଆନ୍ତରିକତା, ସେଥିରେ କୌଣସି ଫାଙ୍କି ନାହିଁ୤ ମୁଁ ମଣିଷକୁ ନିଷ୍ଠାର ସହ ଭଲପାଏ ବୋଲି ମଣିଷର ଚରମ ଅସହାୟତାର କଥା ବେଶୀ ଭାବରେ ମୋ ଗଳ୍ପରେ ମୁଁ ଫୁଟାଇଛି୤ ମଣିଷର ଅସହାୟତାକୁ ଚିତ୍ରଣ କରି ମୁଁ ତା’ପାଇଁ ଅନ୍ୟଠାରୁ ସହାନୁଭୂତି ଆକର୍ଷଣ କରିବାକୁ ଚାହେଁ୤’’

ଆଉ ଥରକର କଥା୤

‘ଅମୃତ ଫଳ’ ବହି ହୋଇ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇନଥାଏ୤ ବରଂ ‘ନବଲିପି’ରେ ସେଥିରୁ ଗୋଟେ ପରିଚ୍ଛେଦ ପ୍ରକାଶିତ ହେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସେ ମୋ ପାଖକୁ ପଠାଇ ଥାଆନ୍ତି୤ ସେହି ପରିଚ୍ଛେଦଟି ପାଠ କରିସାରିବା ପରେ ମୁଁ ତାଙ୍କୁ ଜଣାଇଥିଲି ଯେ ‘ ଅମୃତ ଫଳ’ ଆପଣଙ୍କୁ ଅମୃତ ହିଁ ଆଣିଦେବ ୤ ସେ ଉତ୍ତର ଦେଇଥିଲେ – ‘‘ଯାହା ଈଶ୍ବରଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ତାହା ହିଁ ହେବ୤’’

ତାହା ହିଁ ଈଶ୍ବରଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ଥିଲା୤

‘ଅମୃତ ଫଳ’ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ପାଇଁ ଅମରତ୍ବ ନେଇ ଆସିଲା୤ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ଯେ କେହି ବିଦଗ୍ଧ ପାଠକ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କୁ ଜାଣିବାକୁ ଚାହିଁବ ତେବେ ପ୍ରଥମେ ‘ଅମୃତ ଫଳ’କୁ ଆଦରି ନେବ୤ ଦୁଇ ହଜାର ବର୍ଷ ତଳର ଗୋଟେ ଅପୂର୍ବ ନାଟକୀୟ କିମ୍ବଦନ୍ତୀର ପୁନଃବିନ୍ୟାସ ଘଟାଇ ସେ ଆମ ସମସାମୟିକ ଏକ ଅଣ- ନାଟକୀୟ ଚରିତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଆମକୁ ଦେଇଛନ୍ତି ବୈଚିତ୍ର୍ୟମୟ ଉପଲବ୍ଧି୤

ଏହି ଉପଲବ୍ଧି ଆମର ବସ୍ତୁବାଦୀ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ଆଘାତ ଦେଉନି ବରଂ ଚୁରମାର କରି ଆମରି ଭିତରେ ସୁପ୍ତ ହୋଇ ରହିଥିବା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାଟିକୁ ଜାଗ୍ରତ କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଛି ୤

ବାସ୍ତବରେ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ସୃଷ୍ଟିରେ ଭିଜି ରହିଥାଏ ଅଭିଜାତ ଶୈଳୀ, ବୁଦ୍ଧିଦୀପ୍ତ ବ୍ୟଙ୍ଗ, ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅନୁଶୀଳନ ଏବଂ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚେତନାର ମନ୍ତ୍ର୤ ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକଟି ଗଳ୍ପର କେନ୍ଦ୍ର ବିନ୍ଦୁ ପାଲଟି ଥିବା ବସ୍ତୁବାଦୀ ମଣିଷର ଶରୀର ଉପରୁ ଏହି ମନ୍ତ୍ରରେ ଅନାବରଣ କରି ଦିଅନ୍ତି ସେ ତା’ର ବିବିଧ ଛଦ୍ମ ବେଶ୤ ଯା’ ଫଳରେ ପାଠକଟି ଦେଖିପାରେ ସେହି ବିବିଧ ଛଦ୍ମବେଶ ତଳେ ଥିବା ମଣିଷଟି କେଡେ ଅସହାୟ ଏବଂ ଆବିଷ୍କାର କରିବାରେ ସେ ନିଜେ ସମର୍ଥ ହୁଏ ଜୀବନର ରହସ୍ୟ ୤

ଜୀବନ ରହସ୍ୟର ସନ୍ଧାନ ଦେଇ ପାରୁଥିବା ଗାଳ୍ପିକଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଆଉ କ’ଣ କୁହା ଯାଇପାରେ !

ହଁ, କୁହା ଯାଇପାରେ ୤

ସ୍ବାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ ସାହିତ୍ୟରେ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ଭଳି ଜଣେ ଗଭୀର ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ସ୍ରଷ୍ଟାଙ୍କର ଆବିର୍ଭାବ ଓଡ଼ିଆ ଗଳ୍ପ ଜଗତକୁ ଯେତିକି ରୁଦ୍ଧିମନ୍ତ କରିଛି ତା’ଠାରୁ ଅଧିକ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟକୁ ବିଶ୍ବ ସ୍ତରରେ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ଦେଇ ପାରିଛି୤

ସେ ଅମୃତର ସନ୍ଧାନ ପାଇ ସାରିଥିବା ସନ୍ନ୍ୟାସୀ୤ ଶ୍ରୀମା ଶ୍ରୀଅରବିନ୍ଦଙ୍କର ଆଶୀର୍ବାଦର କରୁଣା ବର୍ଷାରେ ସେ ସିକ୍ତ, ପବିତ୍ର୤

ସେହି ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କୁ ମୁଁ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଉଛି୤

ସେହି ସ୍ରଷ୍ଟାଙ୍କୁ ମୁଁ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଉଛି୤

ସେହି ମନୋଜ ଦାସଙ୍କୁ ମୁଁ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଉଛି୤

ଏହାଠାରୁ ଅଧିକା କ’ଣ ଥାଇପାରେ ମୋ ଭାଗ୍ୟରେ !

-ବିହାରୀବାଗ, କଟକ-୨