ତୁମଗାଁ : ସୂର୍ଯ୍ୟାବତରଣ

ବୁଦ୍‌ବୁଦ ତୁଟିଲା ପ୍ରାୟେ ତାରାମାନେ ଲିଭିଯିବା ପରେ
ତୁମ ଗାଆଁ ପୂର୍ବାଶାରେ ଉଷା ଯେବେ ଫୁଟେ ଧୀରେ ଧୀରେ,
ସେ ମୁହୂର୍ତ୍ତ ମନେହୁଏ ବଡ ସ୍ନିଗ୍‌ଧ, ବର୍ଣ୍ଣବୋଧ ପରି,
ସବୁକିଛି ମନେହୁଏ ଅ ଆ ଭଳି ସରଳ ଚାତୁରୀ !
ପୁଲକର ଅଶ୍ରୁଭଳି ପରିମିତ ଶିଶିର କଣାରେ,
ଆକାଶର ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯେବେ ବିକଶିତ କରେ ଆପଣାରେ-
ଯେତେଦୂର ଆଖିପାଏ, କୁନି କୁନି ଅକ୍ଷୌହିଣୀ ସୂର୍ଯ୍ୟେ,
ହୀରାର ସ୍ଫୁଲିଙ୍ଗ ଅବା ବିଚ୍ଛୁରିତ ବ୍ୟାପକ ବୈଦୁର୍ଯ୍ୟେ ୤
ସେତେବେଳେ ବୁଝିହୁଏ ତୁମ ଗାଆଁ ମାଟିର କି ମାୟା,
ସେ ମାୟାରେ ଅବତରି ଆକାଶର ସୂର୍ଯ୍ୟ ହୁଏ ବାୟା!

ତୁମଗାଁ : ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତର ରଙ୍ଗ

ତୁମ ଗାଆଁ ଦିଗନ୍ତରେ ଏତେ ବେଶୀ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତର ରଙ୍ଗ-
ଏତେ ବେଶୀ ! ବେଳେ ବେଳେ ଡୁବିଯାଏ ଏ ମୋର ସର୍ବାଙ୍ଗ !
ଡୁବିଯାଏ ମୋ ସତ୍ତାର ଭାସମାନ, ବେଗବାନ ତରୀ,
ଯେ ତରୀ ନଡୁବି କେତେ ଲଙ୍ଘିଥିଲା ଉତ୍ତାଳ ଲହରୀ !
ତୁମ ଗାଆଁ ଦିଗନ୍ତରେ ଏତେ ବେଶୀ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତର ରଙ୍ଗ,
ସେ ରଙ୍ଗେ ଆଗ୍ନେୟ ସାରା ଆକାଶର ଅଜସ୍ର ବିହଙ୍ଗ !
ବଡ ବିଚଳିତ ମୁହିଁ ସେ ରଙ୍ଗର ବାହୁଲ୍ୟେ ଏମନ୍ତ-
ନିଶାର୍ଦ୍ଧେ ଦେଖିଲି ସ୍ୱପ୍ନ ମୁଁ ବି ଏକ ପକ୍ଷୀ ଉଦ୍‌ବେଳିତ,
ଉଦ୍ଦାମ ପକ୍ଷର ନୃତ୍ୟେ ଝାଡିଝୁଡି ରଙ୍ଗ ଅବିରତ,
କେତେବେଳେ ନିଜରେ ମୁଁ ଝାଡିଦେଇ କରିଛି ସମାପ୍ତ !

ବାଲିଯାତ୍ରା ଓ ଧ୍ରୁବତାରା

ଉପରେ ଧୂମାଳ ନୀଳ ଆକାଶର ଅନନ୍ତ ଇସାରା –
ସେ ନୀଳିମା ସେପାରିରେ ଅଛି ପରା ଜୀବନର
ଭିନ୍ନ ଏକ ପରିଚ୍ଛନ୍ନ ଗୋପନ ଖସଡା –
ଆକାଶର ଇସାରାରୁ ଛୁଟି ନେଇ ଆମେ ଆପାତତଃ
ଧୂଳି ବାଲି ପ୍ରାଣୋଚ୍ଛଳ କୋଳାହଳେ ମତ୍ତ ୤
ଏକ ଦିଗେ ମହାନଦୀ, ବହମାନ କାଳର ପ୍ରତୀକ
ଏ ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ଆମେ କିନ୍ତୁ ସଂକଳ୍ପିତ, ଅତି ସାମୟିକ,
ଦହିବରା, ଆଳୁଦମ୍, ଲଘୁ କିଛି ସଂଗୀତର ମାୟା,
ଚୂନି-ଚୂନି କାମନାର ଚେନାଏ ଦୁନିଆ,
ପେନ୍ଥା ପେନ୍ଥା ସୁବିନ୍ୟସ୍ତ କବରୀରୁ ନିର୍ଗତ ମହକ
ବିଡି ଓ ସିଗ୍ରେଟ ଗନ୍ଧ ବିମିଶ୍ରିତ ରୋମାଞ୍ଚ କୁହୁକ
କିଛି କିଛି ଶୀତ ଏବଂ କାକରର ମୃଦୁ ଉପଦ୍ରବ
ଏବଂ ଜନତା ତନୁ ଉଷୁମରେ ତା’ର ପରାଭବ,
କଦାଚିତ୍ ପିକ୍‌ପକେଟ, ବେଣୀଟଣା, ଅଲୋଡା ଇଂଗିତ
କେହି ଜଣେ ମଦ୍ୟପର ବେପରୁଆ ଚେନାଚୁରୀ ଗୀତ
ଅଦୂରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ, ଅମିଳିତ ବିଚିତ୍ର ଦଂପତି
ଅଥର୍ବ କିଲ୍ଲାଟି ଏବଂ ଷ୍ଟାଡିୟମ-
ବୃଦ୍ଧସ୍ୟ ତରୁଣୀ ଭାର୍ଯ୍ୟା ଚହଟ ଶ୍ରୀମତି ୤
“ଏକଦା ଆମରି ଲୋକେ ବାଲିଦ୍ବୀପେ କରି ଅଭିଯାନ
ଆଣୁଥିଲେ ଧନରତ୍ନ, ଅବଶ୍ୟ ତା’ ବିଗତ ସପନ !”
ୟୁରୋପୀୟ ପର୍ଯ୍ୟଟକେ କହୁଥିଲେ ଦେଶୀ ଦିଗ୍‌ଦର୍ଶକ,
“ସେହି ଭବ୍ୟ ଅତୀତର ବାଲିଯାତ୍ରା ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ସ୍ମାରକ ୤”
“ବିସ୍ମୟ, ବିସ୍ମୟ ବାବୁ ! ବଡ ଭଲ ତମର ଏ ଦେଶ !
ଆରେ, ଆରେ ! ପର୍ସ ମୋର ଅନ୍ତର୍ହିତ ! ହାୟ ସର୍ବନାଶ !”
ଗତବର୍ଷ ଏହି ଦିନେ ଧନବତୀ ଯେ ସୌମ୍ୟା ଯୁବତୀ
“ଆସିବିନି ଆଉ କେବେ” କହିଥିଲେ ହୋଇ କ୍ରୁଦ୍ଧ ଅତି,
ଯେହେତୁ ଗୋଟାଏ ଯୁବା, ଟାଇ ଟ୍ରାଉଜର୍ସ ପିନ୍ଧା ଗୋଟାଏ ମାଙ୍କଡ,
ଅନୁସରି ତାଙ୍କୁ ଠାଏଁ କରିଥିଲା କିଛି ହରବର,
ଯଥାବିଧି ସମାଗତା ସେହି ସୁଶ୍ରୀ ପୁନର୍ବାର ଆଜି
ଚୋରାଇ ଚୋରାଇ ଯେହ୍ନେ ଗହଳିରେ କାହାକୁ ବା ଖୋଜି ୤
ଗହନ ଏ ବାଲିଯାତ୍ରା ସତେ ଅବା ପ୍ରାଣର ଗହନ,
ଧୂଳି ଧୂଆଁ, ନାନା ରଙ୍ଗେ ମଣିଷର ଏ ଅବଚେତନ
ନିଶାର୍ଦ୍ଧରେ ଯେତେବେଳେ ସବୁ କିଛି ହୋଇଯିବ ମ୍ଳାନ,
ଲାଉଡ୍‌ସ୍ପିକର୍‌ ତଥା ବିଦ୍ୟୁତ୍‌ର ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ପ୍ଳାବନ,
ଆକାଶର ତାରା-ମାନେ ହେଉଥିବେ କଥା ପରସ୍ପର,
ମହାନଦୀ ବକ୍ଷେ ତାଙ୍କ ପ୍ରତିବିମ୍ବ, ପ୍ରତିଧ୍ବନି ତା’ର :
“ବୁଝିଲ – ଏ ନରନାରୀ ବର୍ଷ ପରେ ବର୍ଷ,
ହର୍ଷର ଶିକାରେ ଆସି ଲେଉଟନ୍ତି ପ୍ରାୟତଃ ବିମର୍ଷ
କ୍ଲାନ୍ତି ଓ ବିରକ୍ତି ସହ ପୁନର୍ବାର କିଞ୍ଚିତ୍‌ ଆଶ୍ବାସ –
ହୁଏତ ଆସନ୍ତା ବର୍ଷ ମିଳିପାରେ ଏକମାତ୍ରା ଅଧିକ ଉଲ୍ଲାସ –
ସେ ଆଶା କି ବିଡମ୍ବନା ?” କହେ ଏକ ତାରା,
ଉତ୍ତରେ କହଇ ଆନ, “ବୃଥା ନୁହେଁ ପରା –
ଆଦିମ ସେ ଆସ୍ଥା ତଥା ମୃତ୍ୟୁହୀନ ସେ ମୃଦୁ ପ୍ରତ୍ୟୟ
ଯାହା ତାଡନାରେ ଏହି ବାଲିଯାତ୍ରା ଉଦ୍‌ବେଳ, ଅଥୟ
ଆବାଳ ବୃଦ୍ଧ ବନିତା ଯାହାର ସଂଧାନେ
ପରସ୍ପର ଆକର୍ଷିତ, ସମବେତ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନେ
ଆପଣାର ଅଭ୍ୟନ୍ତରେ ସୁପ୍ତ ତାହା, ଅଥଚ ଅଜ୍ଞାନ –
ଏ ଦଳାଚକଟା ମଧ୍ୟେ କରୁଥାଏ ତା’ର ଅନ୍ବେଷଣ ୤”
“ଏ ମେଳା ଉତ୍ସବ ତେବେ ଅସତ୍ୟ ଓ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଳିକ ?”
ପ୍ରଶ୍ନ କରେ ତାରା ଏକ, ଉତ୍ତର ତା’ ପରଷେ ଆରେକ :
“ବହୁତ ଗଭୀରେ ବଂଧୁ ! ଗୂଢତର ସତ୍ୟର ସଂସ୍ଥିତି
ଆତ୍ମା ପ୍ରତି ଆତ୍ମାର ଯା’ ଅଲଂଘ୍ୟ ସଂପ୍ରୀତି
ପ୍ରାୟତଃ ଚୁମ୍ବକ ଭଳି ଟାଣେ ପରସ୍ପରେ,
ଅଭିବ୍ୟକ୍ତ ଯାହା ହୁଏ ଅଜ୍ଞାନ ତିମିରେ
କେବେ ବା ସଦିଚ୍ଛା ରୂପେ, କେବେ ବା ସଂଘର୍ଷେ,
ଅବା ବାଲିଯାତ୍ରା ରୂପେ ଥରୁଟେ ବରଷେ ୤”
ଆମୋଦର କ୍ଳାନ୍ତି ଅନ୍ତେ ନରନାରୀ ସ୍ବଗୃହେ ସୁଷୁପ୍ତ,
ଧୂଳି ଧୂଆଁ ଅତିକ୍ରମି କରିବାକୁ ଆକାଶେ ଦୃକ୍‌ପାତ,
କାହାର ବା ଅଛି ତର ?
ଅବ୍ୟାହତ କିନ୍ତୁ ଯା’ର ଉଜ୍ଜ୍ବଳ ଇସାରା,
ପ୍ରତ୍ୟୟର ଆଶୀର୍ବାଦ, ସିଏ ଧ୍ରୁବତାରା ୤
(କବିତା ଉତ୍କଳ)

ବାଲେଶ୍ବର : ଜିଲ୍ଲାସ୍କୁଲ

ଦେଖିଲିଣି ଜୀବନରେ କେତେ ଦେଶ, ସହର ନଗର,
ମୋ ସ୍ମୃତିର ଆକାଶରେ ତମେ କିନ୍ତୁ “ଏକ ଚନ୍ଦ୍ର” ସ୍ନିଗ୍ଧାଲୋକ ପ୍ରିୟ ବାଲେଶ୍ବର !
ମୂଢ ଓ ମଧୁର ମୋର କୈଶୋରର ରଙ୍ଗମଞ୍ଚ ତୁମେହିଁ ଏକକ
ନିଜେ ମୁଁ ନାୟକ ଯହିଁ, ନିଜେ ପୁଣି ବିଦଗ୍ଧ ଦର୍ଶକ ୤
ତୁମ ରାଜପଥ ପରେ ଚାଲି ଅବା ଦ୍ବିଚକ୍ର ଆରୋହି
ସତେ ଅବା ମାର୍କୋପୋଲୋ,ଚଷୁଥିଲି ସସାଗରା ମହୀ,
ଧୂଳିନ ମଳିନ ତୁମ ମୋତିଗଞ୍ଜ,ଷ୍ଟେସନ୍ ବଜାର,
ନ୍ୟୁୟର୍କ, ଲଣ୍ଡନ,ରୋମ, ପ୍ୟାରିସ୍ ର ଅବା ନାମାନ୍ତର,
ପ୍ରତିବେଶୀ ଚାନ୍ଦିପୁର, ନୀଳଗିରି ଅଥବା ରେମୁଣା,
ସେସବୁ ବା ବହୁଦୂର ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ଆମେରିକା, ୟୁରୋପରେ ଗଣା !
ଅନତି ବୃହତ୍ ତୁମ ଟାଉନ୍ ହଲ୍ ରେ
ନିହାତି ଅବୋଲକରା ମାଇକ୍ରୋଫୋନ୍ ରେ
ଉଦ୍ଦାମ ଭାଷଣ ଅନ୍ତେ, ହୋଇଥିବ ଧାରଣା ଏମନ୍ତ
ସେ ହୁଙ୍କାରେ ପ୍ୟାପିଯିବ ବିଦ୍ରୋହର ଅଗ୍ନି ଆଦିଗନ୍ତ!
ହାୟ ମୋ ହତାଶା, ଯେବେ ଦେଖାଯାଏ ଅନ୍ତରଙ୍ଗ ଏ ମୋର ସହର,
ଥରୁଟିଏ ତାଳିମାରି, ଚାମୁଚାଏ ହସିଦେଇ ହାଇମାରି ତନ୍ଦ୍ରାବିଷ୍ଟ ହୁଏ ବୁନର୍ବାର ୤
“ଡଗର” ବା “କୁଙ୍କୁମ” ରେ ଛାପାହେଲେ କାହାଣୀ, କବିତା
କୌଣସି ବିଦଗ୍ଧ ଯଦି କହିଦିଏ “ବାଃ, ଭଲକଥା !”
ପୁଲକର ଆଲୋକରେ ସେତେବେଳେ ପୃଥିବୀ ଉଜ୍ଜ୍ବଳ
ମୋ ସୃଜନୀ-ପ୍ରତିଭାର ସ୍ବୀକୃତିରେ ଉଦାର, ଉତ୍ତାଳ,
ଛତ୍ରହସ୍ତ କିରାଣିଠୁଁ ନିରିମାଖି ଗୋବରଗୋଟେଇ‌
ଜ୍ଞାନଯୋଗୀ ଷଣ୍ଢବର ଆପାମର ପଣ୍ଡିତ ବାଟୋଇ-
ସେତେବେଳେ ସର୍ବପ୍ରାଣୀ ସାହିତ୍ୟ-ରସିକ,
ଏବଂ ସେହି ସାହିତ୍ୟର ଆପାତତଃ ମୁଁ ହେଲି ପ୍ରତୀକ!
ସର୍ବୋପରି ବାଲେଶ୍ବର ଜିଲ୍ଲାସ୍କୁଲ, ହେ ମୋ ପୂଜନୀୟ,
ଅସଂଖ୍ୟ ଉତ୍ତମ ମଧ୍ୟେ ଏ ଅଧମେ ସମାନ ସଦୟ,
ଶ୍ରଦ୍ଧା ଏବଂ ପ୍ରତ୍ୟୟର ଜଳବାୟୁ ତୁମର ଭୂଗୋଳ,
ସ୍ମୃତିରେ ସଙ୍ଗୀତ ଆଜି ସେଦିନର ସବୁ ହଟ୍ଟଗୋଳ-
ସ୍ମୃତିର ଦିଗନ୍ତେ ମୋର ଝଲ୍ ମଲ୍ ,ଦ୍ବିପ ହିରଣ୍ମୟ
ତୁମକୁ ପ୍ରଣାମ ମାତଃ, ହେ ମହାନ୍ ଆଦି ବିଦ୍ୟାଳୟ !!

ସୌଜନ୍ୟ: “ସ୍ମୃତି ସଞ୍ଚୟନ” (ବାଲେଶ୍ବର ଜିଲ୍ଲାସ୍କୁଲ : ସାର୍ଦ୍ଧଶତବାର୍ଷିକ ସ୍ମରଣିକା)

ଗ୍ରାମର ନାମ “ନିଶ୍ଚିନ୍ତକୋଇଲି”

ସେ କେଡ଼େ ନିଘଞ୍ଚ ତୋଟା ସବୁଜ ଅତୀବ
କେଡ଼େ ନମ୍ର ପାଣିପାଗ, କମ୍ର ଅନୁଭବ,
ମଣିଷ ଓ ଗୋରୁ ଗାଈ ଏମନ୍ତ ଶ୍ରୀମନ୍ତ –
ଘନ ବନ ଗହନରେ କୋଇଲି ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ।
ଆଶାକରେଁ ବୈଶାଖର ଝଡ଼ର ହୁଙ୍କାର
ସେ ପଲ୍ଲିର ହୃଦୟକୁ କରିବନି କେବେ ଥରହର,
ଆଶାକରେଁ ସାଧୁଜନେ କରିବେନି କେବେ ନିମନ୍ତ୍ରଣ
ମନ୍ତ୍ରୀଠୁଁ ମହାତ୍ମା ଯାଏ କାହାକୁ ବି ଦେବାକୁ ଭାଷଣ,
ଆଶାକରେଁ ଦିନେ ଏକ ଜିପ୍ ଅବା ଟ୍ରକ୍ ର ଘର୍ଘର
କରିବନି ସ୍ତବ୍ଧ ତା’ର ବନସ୍ତର ମନ୍ଥର ମର୍ମର,
ଯେହେତୁ ସେ ପଲ୍ଲିଟିର ହୃଦୟ ଓ କୋଇଲି ହୃଦୟ
ଅଭିନ୍ନ ଓ ଏକାକାର, ଲୋଡା ତା’ର ଏକାନ୍ତ ନିର୍ଭୟ ୤
ଦୈବାତ୍ ଯଦ୍ୟପି କେବେ ଯାଏଁ ମୁହିଁ ସେ ଗାଁ ପାଖଦେଇ
ବନ୍ଧୁ ମୋର, ମୋତେ ତୁମେ ସେ କଥାଟି ଜଣାଇବନାହିଁ ୤
ମୋ ମନର ଦିଗନ୍ତରେ ସେ ଗ୍ରାମରେ ଅଖଣ୍ଡ ବସନ୍ତ
ତେଣୁ ତା’ ବିଧୁର ସ୍ୱରେ କୋଇଲି ନିଶ୍ଚିନ୍ତ !